Wat is stress
Stress is een reeks aan reacties in je lichaam die ontstaan wanneer je je in een situatie bevindt die levensbedreigend lijkt.
Evolutionair gezien betekende stress voor je lichaam dat je ging moeten vechten of vluchten voor het gevaar om te kunnen overleven. Daarom gaat je hartslag automatisch omhoog in stress situaties, versnelt je ademhaling, vertraagt je spijsvertering en maken je spieren zich klaar om een intense inspanning te leveren.
Dit is een oeroude reactie van je lichaam op stress, maar de situaties waarbij je nu gevoelens van stress ervaart vragen nog maar zelden om een fysieke inspanning. Denk maar aan problemen op het werk of op school, moeilijkheden in je relaties met anderen, financiële zorgen...
Wanneer je kort even in een stressvolle situatie zit dan zal je lichaam daarna snel weer herstellen en zijn evenwicht terugvinden. Jammer genoeg ervaren veel mensen langdurige of chronische stress waarbij je heel wat lichamelijke, maar ook psychische klachten kan beginnen ondervinden.
Wat gebeurt er nu allemaal in je lichaam wanneer je stress ervaart en welke invloed kan dat op lange termijn hebben op je gewicht en je lichaamssamenstelling?
Energie vrijstellen
Lever- en spierglycogeen
Wanneer je koolhydraten eet wordt een groot deel daarvan onmiddellijk gebruikt als snelle brandstof, maar er wordt ook altijd een kleine hoeveelheid opgeslagen als glycogeen in je lever en spieren.
Zit je in een situatie waarbij je lichaam ervan uit gaat dat je veel energie zal nodig hebben, zoals bij de 'vecht of vlucht reactie' bij stress, dan zal je lichaam proberen om zoveel mogelijk energie in je bloedbaan te voorzien. Deze energie dient dan als brandstof voor je spieren en komt onder andere uit je spier- en leverglycogeen.
Een belangrijke stap om te overleven is daarmee gezet: Er is directe, snelle energie beschikbaar voor je spieren om te vechten of te vluchten en zo je kans op overleving te vergroten.
Spierafbraak
Volstaat de hoeveelheid energie uit je lever en je spieren niet - dat kan bijvoorbeeld wanneer je langdurig stress ervaart - dan kan je lichaam de energie toevoer vergroten door je spieren af te breken.
Bij een tekort aan koolhydraten of glucose, kan je lichaam de eiwitten uit je spieren omzetten tot bruikbare snelle brandstof. Jammer genoeg gaat dit gepaard met een afname van je spiermassa en daardoor ook een vertraging van je metabolisme of verbranding.
Vetopslag stimuleren
Insulineresistentie
In een normale stress situatie waarbij je zou moeten vechten of vluchten voor je leven, wordt alle vrijgestelde energie netjes opgebruikt door je spieren tijdens de inspanning. De hoeveelheid glucose of suiker in je bloed gaat daardoor automatisch weer naar beneden.
Je hebt het zelf waarschijnlijk ook wel al ervaren dat de stress situaties waarin je terecht komt weinig tot geen fysieke inspanning vereisen. Wat doet je lichaam dan met al die vrijgestelde energie in je bloedbaan?
Om je bloedsuikergehalte weer te doen zakken komt ook je pancreas op de proppen. Die zal insuline vrijstellen, een hormoon dat helpt om glucose in de spiercellen binnen te brengen zodat zij de glucose als brandstof kunnen gebruiken.
Enerzijds hebben je spieren in onze huidige stress situaties geen brandstof nodig want ze moeten geen inspanning meer leveren en daarnaast zullen ze bij chronische stress zo vaak gevraagd worden om glucose te verbranden dat ze na een tijdje geen zin meer hebben om te reageren. Je spiercellen worden op die manier insuline resistent.
Verandering in lichaamssamenstelling
En daar zit je dan nog steeds met een grote hoeveelheid glucose in je bloed. Als je spiercellen het niet willen of kunnen gebruiken dan kan je lichaam niet anders dan het te veel aan glucose af te voeren naar je vetcellen. Je lichaamssamenstelling is dus geleidelijk aan aan het veranderen: Je spiermassa vermindert en je vetmassa neemt toe.
Hongergevoel opwekken
Aan de ene kant zorgt je stresshormoon ervoor dat er energie wordt vrijgesteld in je bloedbaan en daarnaast haalt insuline de energie die toch niet wordt opgebruikt telkens weer uit je bloedbaan.
Dat zorgt voor soms sterke schommelingen in je bloedsuiker waarbij je bloedsuiker erg kan dalen. Die daling wekt op zijn beurt een hongergevoel op waardoor je al snel weer het gevoel krijgt dat je iets kan eten.
Wat doen bij chronische stress?
Als je bovenstaande hebt gelezen voel je misschien wel al aan dat er een aantal punten zijn waar je kan ingrijpen wanneer je de effecten van langdurige stress begint te ervaren.
Werk aan je stressniveaus. Praat met iemand over je problemen, dat kan helpen om dingen in perspectief te plaatsen en een ander beeld te krijgen van wat er gaande is. Accepteer wat je niet kan veranderen en stel je verwachtingen bij in bepaalde situaties. Ga bewust op zoek naar momenten van ontspanning.
Werk aan een goed slaappatroon. Te weinig (kwaliteitsvolle) slaap verhoogt je stresshormoon, doet je hongergevoel en je energie inname toenemen.
Werk aan voldoende lichaamsbeweging. Het kan een manier zijn om te ontspannen, maar het zorgt er ook voor dat je spieren écht energie nodig hebben. Je bloedsuiker staat daardoor minder hoog, er is minder insuline nodig en de toename van vetmassa neemt af.
Werk aan een voedzaam eetpatroon. Let op je totale energie inname, maar hoofdzakelijk op de hoeveelheid snelle suikers die je eet. Het is namelijk belangrijk om de hoeveelheid suiker in je bloedbaan te verlagen.